1. В карельском языке падеж – аккузатив (соответствующий в основном русскому винительному падежу) в настоящее время почему-то не замечается многими исследователями и описателями языка. Тем не менее, он существует.

Примеры.

Kodih tullešša edähäldä tunnuššiin omat mečät, pellot, jovet.

Приезжая домой издалека узнал свои леса, поля, реки.

Toičči miän kohuššalla avatah školan.

На будущий год в нашей местности откроют школу.

Pertissä hädžvä šilmie leikkuau, emändä avuau ovet da ikkunat.

В избе угар глаза режет, хозяйка открыла двери и окна.

Kakkarua da sulčinua šyyvveššä voijutat kiät.

При еде блинов и сканцев замаслишь руки.

 

Аккузатив отвечает на вопросы: Ket? Mit? (Кого? Что?)  

Имя существительное имеет в аккузативе следующие формы:

 

Hammaš  — зуб.

 

                    ед. число                                             мн.число

                    hambahan                                             hambahat

                    hammaš 

 

Ennen miän kylissä oluon pandih jogo pruazniekakši.

Раньше в наших деревнях пиво варили к каждому празднику.

On jo aiga leikata vähäzeldi tukat.

Уже пора подстричь немного волосы.

Hiän nošti takka olgupiällä da läksi edehpäin.

Он поднял вязанку на плечо и отправился вперед.

 

Личные местоимения mie, šie, hiän, myö, työ, hyö – я, ты, он, мы, вы, они в аккузативе будут иметь формы

—   Единственное число:     miun, šiun, hänen – меня, тебя, его;  

—   Множественное число:  miät, tiät, hiät – нас, вас, их. 

 

Например, следующие глаголы требуют дополнения в аккузативе: muistua – помнить, kuččuo – приглашать:

Tyttö muistau miun, tytöt muissetah miät. – Девушка помнит меня, девушки помнят нас.

Tiät kučuttih kylyh. – Вас пригласили в баню. 

 

2. Качественное чередование согласных.

 

hk  – o   nahka – nahan

ht   – o   lehti – lehen;    

rg  – rr   kurgi – kurren;  

lg  – ll    olgi – ollen, šolgi – šollen, kylgi – kyllen.

 

Šuappaida ennen ommeldih lehmän einin läntömän nahašta.

Сапоги раньше шили из кожи коровы и тёлки.

Heinikkö on tänä kežänä hyvä, karja šyöy mi nahkoih mänöy.

Травостой в это лето хороший, стадо наестся вдоволь (”что в кожу влезет”) 

Jiän yksin dai iten mi nahkoih mänöy.

Останусь одна да и плачу вволю (”что в кожу влезет”).  

Mul’čukan lehti ottau märgiä.

Лист подорожника берет (вытягивает) гной.

Tuuli ei holni ni yhtä lehyttä.

Ветер не шелохнет ни одного листочка.

Kurgie herneheštä et vierauta.

Журавля от гороха не отвадить (поговорка).

Lapšet kežällä kizatah kengättä, rigeneh kurgi hiän jaloilla tuau  šuappuat.

Дети летом играют босиком, зачастую на их ногах появляются цыпки (дословно: ”журавль на их ноги приносит сапоги”)

Keviällä naizet šuuret šollet levitäh hangella valguomah.

Весною женщины большие полотнища расстилают на насте (снегу) отбеливаться.  

Kaiken kylän otti palo, kun šolgi i levitti tuli.

Всю деревню охватил (”взял”) пожар, как полотно стлался огонь.

Oi šie kurgi, valgie kylgi!

Ой, ты журавль, белый бок!

Tuuli kyllet puhuu, pakkane pertin jähyttäy.

Ветер бока обдует, мороз избу остудит. 

 

Качественное чередование у глаголов.      

 

hk  – o     pyyhkie – pyyhin,  

ht   – o    lähtie – lähen, ryvähtie – ryvähän, yhtyö – yhyn. 

rg  – rr     pyrgie – pyrrin, šärgie – šärren.

lg  – ll     nyllätä – nylgien.  

 

Pyyhi nenä, einin tytöt ei tuveta šuaččemah.

Poiga läksi vierahalla mualla.

Hiän ei ole vielä ynnäh terveh, ryvähtöy aigah.

Nyt myö lähemmä eri paikkoih, a noilla risteizillä yhymmä.

Tytäret pyrgietäh laškieta hiät Piiterih.

 

 3. Отличие генитива от аккузатива.

 

Родительный падеж (генитив) употребляется для обозначения   принадлежности:

а) Hiän on Iivanan poiga. Он сын Ивана.

б) Myö elämmä kylän piäššä. Мы живем в конце деревни.  

в) Sroičča on kylän pruazniekka. Троицa  праздник деревни.    

г) Pitkä lapšen nagro hänen itukši. Длинный смех ребёнка к его плачу.       

 д) Urokan luajinda on jygie. Выполнение (”делание”) урока трудное.  

 е) Tammella on kahen metran pakšuš. У дуба двухметровая толщина.  

 

Генитив используется с некоторыми предлогами и послелогами:

Kiven alda tulou kala. Из-под камня придет рыба.  

Ei hiän ole  žen verdua muan piällä, mi on muan alla – Он не столько над землей, сколько под землей. (поговорка о шумливых людях).

Tulen oven edeh, vuotan konža avatah. Приду к двери, подожду, когда откроют.  Pertin ieššä kažvau šoma koivu. Перед избой растет красивая береза.

Talven jälgeh liey keviä. После зимы будет весна.

Mečän kautti kävelöy mečäštäjä. Через лес идет охотник.

Tuatto on veräjän (veriän) korvašša. Отец около ворот.

Hänen kera (hänenke) mänen  tämän  järven tagah(taguah). С ним пойду за это озеро.

Kolmen keššä eletäh hyö pieneššä pertizeššä. Втроем живут они в маленькой избушке.

Huolova huolettoman luo ei kävele. Радивый к нерадивому не ходит (поговорка).

 

Так называемый приглагольный генитив можно рассматривать одновременно как аккузатив:

Miän pertin katokšen katettih päriellä. Крышу нашей избы покрыли дранкой.

Kazi šöi hirren. Кошка съела мышь.

Myö ečimmä händä illan, yön da huomnekšen. Мы искали его вечер, ночь и утро.

Mie olen koissa jo kogonazen nedelin. Я дома уже целую неделю.    

 

Примеры применения аккузатива.

В случаях, если имя существительное является объектом действия:

Panen länget iččien piäh da vien šilma kuuneigi . Надену хомут себе на голову и отвезу тебя кое- куда.

Otamma kirvehet keralla dai lähemmä hallot leikkuamah. Возьмем топоры с собою да и отправимся дрова рубить.

Ennen naizet kodirudoloida ruattih yöt i päivät. Раньше женщины домашние работы делали ночи и дни.    

Copyright ©: Gennady Svetlov  — Геннадий Иванович Светлов. E-mail:   gensvet@rambler.ru http://www.tulkkaus.narod.ru

А теперь предлагаю в качестве тренировки взять в руки Евангелие на русском языке и сравнить пятую главу от Матфея с переводом карельский язык, сделанным в 1820 году группой священников (первоначальный перевод учителя Новоторжского духовного училища Матвея Андреевича Золотинского) во главе со священником села Козлово Григорием Ефимовичем Введенским (ныне Спировского района, Тверской области).  Кроме того, известны еще и другие участники перевода священник села Золотиха Матвей Стефанов, Трофим Самойлов и Иван Венедиктов. 

 

Этот текст называется Нагорной проповедью – Gorapagina, лучше назвать истинно карельским наименованием – Vuarapagina. Языку этого текста без малого две сотни лет, но думаю, что современные карелы его поймут.   

 

Ну, а сначала ”Отче наш” по-карельски, переведенный 203 года назад тверскими священниками:

Tuatto miän…

Perevod nekotoryh molitv i sokraščennogo katehizisa na korel’skij jazyk. Sankt-Peterburg: Svjatejšij pravitel’stvujuščij sinod, 1804, s. 5.

Tuatto miän, kumban`e olet taivahašša, ana hyvättiečöy šiun nimeži. Tulgah šiun kuningahuš, liekäh  šiun vällä, kuin taivahašša, niin i muailmalla. Anna meilä jogopäivällistä leibiä nytten i jätä meilä miän vellat, kuingi myö jättälemmä miän velganiekoilla. I elä vie meidä muanitukšeh, a piäššä meidä pahašta.

 

Svjatoi Jovangeli Matveista

Viiješ piä

 

Herran miän Šyndüruohtinan Svjatoi Jovangeli Matveista karjalan kielellä. Pečatoidu Svjateišago Pravitel’stvujuščago Sinodan käššennäštä, Veniähen bibleiskoin kanžakunnan elolla. Piiteri, 1820.

Святое Евангелие Господа нашего Иисуса Христа от Матфея на карельском языке. Напечатано по распоряжению Святейшего Правительствующего Синода на средства Российского библейского общества, Санкт-Петербург, 1820.

 

1. Nähtyö Jisus rahvahan, nouži goralla. I kuin hiän istuočih, lähendiäčettih hänen luo hänen opaššettavat.

2. I rubei ičeštä niin heidä opaštamah:

3. Ožakkahat keyhät hengellä: hiän on taivaškuningahuš.

4. Ožakkahat itkijät: hyö käržytäh.

5. Ožakkahat tyynet: hiän liey mua.

6. Ožakkahat toven tahtojat i šuvaččijat: hyö kylläššytäh.

7. Ožakkahat kaikilla hüvän luadijat: heilä ičellä hyvä liey.

8. Ožakkahat puhtahat šiämellä: hyö Jumalua nähäh.

9. Ožakkahat šovinnon luadijat: hyö nimittiäčetäh Jumalan poijiksi.

10. Ožakkahat oigeista šyin porotetut: hiän on taivaškuningahuš.

11. Ožakkahat työ oletta, konža haukutah teidä i porotetah i jogo pahan šanan miun täh tiän piällä ažetetah.

12. Ihaštukkua työ i hyvällä mielin olgua, šuuri teilä on palka taivahašša: niin ollah porotetut prorokat, kumbazet iellä teidä oldih.

13. Työ oletta muan šuola: kuin rikkuočennou šuola, millä šuoluačou? Ni midä ei rubie šilloin makšamah, a vain pois hänen kuatah, i jalloila tallauduu.

14. Työ oletta ilman valgie, ei voi peittiäčie linna, goralla šeizatettu.

15. Eigo viritetä tuohušta i kattien alla panna, a ylähäkši, i ana palau kaikien täh, ket ollah talošša.

16. Niin ana valguou tiän valgie inehmizien ieššä, jo ana nähtäis΄  tiän hyvät aziet i kiitettäis tiän Tuattuo, kumbane on taivahašša.

17. Elgiägo pidäkkiä mieleššä, jotto mie tulin rikkomah zakonua ali prorokkoja: en tullun rikkomah, a täyttämäh.

18. Amin’ šanon teilä: terämbieh taivaš i muailma häviey, a ei hävie yksi tähyt ali yksi piirytyš zakonašta, kuni kaikki ei luadieče.

19. Ken rikkonnou yhen näistä pienistä käššennöistä i niin opaštannou inehmizie, pienin liey taivaškuningahuošša, a ken luadiu i opaštau, žen šuurekši pannah taivaškuningahuošša.

20. Šanon teilä: kuin tiän oigehuš ei liene šuurembi kirjamiehien da farisejoin oigehušta, että liene taivaškuningahuošša.

21. Kuulija työ, mi oli šanottu ennen eläjillä: elä tapa; ken tappanou, že viärittiäčöy vanhemman ieššä.

22. A mie šanon teilä: jogohine, ken tyhjäštä toista vihuau, viärä on vanhemman ieššä; ken toista virkanou: raka, viärä on rahvahan ieššä; a ken toista šanonnou umbituhmakši, šidä on mistä šyin panna tulizeh gejennah.

23. Kuin šie tuonnet šiun lahjan oltarin edeh i šiinä muissutat, jotto toine pidäy šiyn piällä midä ni olgah,

24. jätä ših šiun lahja oltarin edeh i mäne iellä luaji šovindo toizen kera i šilloin anna šiun lahja.

25. Luaji terväh šivn vihazniekan kera šovindo, kuni olet hänen kera matašša; ana ei šuata šilma šivn vihazniekka vanhemman luo, i vanhin šiun andau toizella, i pandu liet raudoih.

26. Amin’ šanon šiula: et šieldä piäže, kuni et anna jälgimästä kodrantua.

27. Kuulija, mi oli šanottu ennen eläjillä: elä luaji toizen naizinehmizen kera pahua.

28. A mie šanon teilä: jogohine, ken kačahtau toizen naizen piällä i mieleššä pidäy pahua, že jo luadi pahan omalla hengellä.

29. Kuin oigie šiun šilmä šilma pahah šuattau, pissä pois i luo ičeštäš; parembi šiula on, ana häviey mi olgah šiun hibieštä, a ei kaikella hibiellä olla luoduna tuligejennah.

30. I kuin oigie šiun käzi pahah šilma šuattau, leikkua kädeš i luo ičeštäš; parembi šiula on, ana häviey mi olgah šiun hibieštä, a ei kaikella hibiellä olla luoduna tuligejennah.

31 Oli šanottu: ken laškenou ičeštä oman naizen, ana andau hänellä laškukirjan.

32. A mie šanon teilä: jogohine, ken laškou oman naizen, vain ei pahan luadimon täh toizien kera, iče šuattau händä pahah, i ken laškietun ottau, pahua luadiu.

33. Vielä kuulija, mi oli šanottu ennen eläjillä: et valehukšeh vannuoče, makšat Jumalalla šiun vannuočennan.

34. A mie šanon teilä: ni kuin ei vannuočie.

35. Elägo taivahalla, hiän on Jumalan šija; elägo mualla, hiän on aluštana hänen jalloila; elägo Jerusalimalla, hiän on šuuren kuningahan linna.

36. Elägo vannuoče omallaš piälläš, et šie voi ühtä tukkua valgiekši ali muššakši muuttua.

37. Olgah tämä teilä šana: niin, niin, ei, ei; a mi liigua virkuačou, že jo i kehno.

38. Kuulija työ oli šanottu: šilmä šilmäštä i hammaš hambahašta.

39. A mie šanon teilä: ei vaššata pahua. A ken iskenöy šilma oigieh šiun nägöh, kiänällä hänellä toine.

40. I ken tahtonou šiun kera hoppuočie i kiskuo šiulda vuateuš, anna hänellä i šoba.

41. I ken ottanou vägeh šilma viršan aštuo, mäne hänen kera kakši.

42. Ken pakkuou šiulda, anna, i ken tahtou šilda vellakši ottua, elä jätä.

43. Kuulija, mi oli šanottu: šuvače šiun lähehistä, a vihazniekkua šiun elä šuvače.

44. A mie šanon teilä: šuvakkua tiän vihazniekkoja, hyviä paiskua tiän haukujien piällä, hyviä luadikkua pahan tahtojilla teilä i kumarrelgua pahan luadijista teilä i tiän porottajoista.

45. Ana lienettä tiän taivahallizen tuaton poijat, kumbane paistau päivästä hyvien i pahojen täh i laškou vihmua oigeilla i riähkähizillä.

46. Kuin šuvannetta tiän šuvaččijoja, miityš teilä palka? Eigo i miitarit šidä luajita?

47. I kuin šebiälettä vain tiän pyhävellilöjä, min liigua luajitta?

48. Niin olgua työ žen hyvähyöt, min hyvähyš on tiän taivahalline tuatto.

 

Copyright ©: Gennady Svetlov — Светлов Геннадий Иванович. E-mail: gensvet@mail.ru